چرا آب را بیهوده تلف کنیم؟!

اطلاعیه سازمان ملل-روز جهانی آب در سال 2017: چرا آب را بیهوده تلف کنیم؟!

روز جهانی آب ، 22 مارس، هرساله به یک موضوع از چالش‌های آبی اختصاص دارد؛ در سال 2017 این موضوع به فاضلاب و کمپین " چرا آب را بیهوده تلف کنیم؟" اختصاص داده شده است. اینکه باید تولید پساب را کاهش داد و از آن برای استفاده مجدد بهره‌مند شد.

 1.مقدمه

روز جهانی آب ، 22 مارس، هرساله به یک موضوع از چالش‌های آبی اختصاص دارد؛ در سال 2017 این موضوع به  فاضلاب و کمپین " چرا آب را بیهوده تلف کنیم؟" اختصاص داده شده است. اینکه باید تولید پساب را کاهش داد و از آن برای استفاده مجدد بهره‌مند شد.

در اهداف مورد نظر توسعه پایدار (SDG)، هدف شماره 3.6 ، الزام می‌نماید تا سال 2030: با کاهش آلودگی، حذف و کاهش رهاسازی مواد شیمیایی خطرناک، کاهش 50 درصدی مقدار فاضلاب تصفیه نشده و افزایش پایدار استفاده مجدد از پساب در سطح جهان کیفیت آب را افزایش دهیم.

حرکت به سمت هدف شماره 3.6 سبب دستیابی به اهداف دیگر توسعه پایدار چون سلامتی و رفاه ( هدف شماره 3)، آب سالم و بهداشتی ( هدف شماره 7)، جوامع و شهر‌های پایدار ( هدف شماره 11)، حیات زیر آب ( هدف شماره 14)، زندگی در سطح زمین (هدف شماره 15)، و دیگر اهداف خواهد شد.

2. صدر پیام‌ها

- در سطح جهان حدود 80 درصد از پساب تولید شده توسط جامعه بدون اینکه تصفیه شود، یا مورد استفاده مجدد قرار گیرد وارد اکوسیستم می‌شود.

- 1.8 میلیارد انسان از منابع آبی برای آشامیدن استفاده می‌نمایند که آلوده به مدفوع است و آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به وبا، اسهال خونی، حصبه و فلج اطفال قرار می‌دهد. هر سال، آب آلوده با سطح بهداشتی پایین سبب مرگ حدود 842 هزار نفر می‌شود.

- 663 میلیون نفر در جهان در فقدان دسترسی به منابع آب آشامیدنی سالم قرار دارند.

- تا سال 2050، نزدیک به 70 درصد از جمعیت جهان در شهرها متمرکز خواهد شد ( در حال حاضر این عدد 50 درصد است). هم اکنون در بسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه امکان دسترسی به تاسیسات و منابع کافی برای مدیریت پساب تولید شده به صورت موثر و پایدار وجود ندارد.

- شانس زیادی برای بهره‌مند شدن از پساب‌ها به عنوان منابع آبی وجود دارد. پساب‌های مدیریت شده به صورت مطمئن، منابع مقرون به صرفه و پایداری برای تامین آب، انرژی، مواد غذایی و سایر مواد خواهند بود.

- هزینه صرف‌شده برای مدیریت پساب با توجه به مزایایی که ایجاد می‌نماید چون؛ سلامتی انسان، پایداری محیط‌زیست، ایجاد موقعیت‌های تجاری جدید و گسترش مشاغل سبز، بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.

3. پساب و چرخه آب

آب باید در هر مرحله از چرخه آب با دقت مدیریت شود؛ از برداشت آب شیرین، تصفیه مقدماتی، توزیع، استفاده، جمع‌آوری و تصفیه نهایی تا استفاده از پساب تصفیه شده و بازگشت نهایی آن به طبیعت و آمادگی کامل برای برداشت و ورود مجدد به این چرخه.

با توجه به اینکه، رشد جمعیت به توسعه شهری و اقتصادی شتاب داده است، پساب تولید شده و بار آلودگی ناشی از آن در سطح جهان رو به افزایش است؛ این درحالی‌ است که مدیریت پساب جدا نادیده گرفته می‌شود و پساب با اینکه منبعی مقرون به صرفه و پایدار برای تامین آب و انرژی و مواد مغذی است، بی ارزش انگاشته می‌شود. بنابر این نیاز است دیدگاه ما نسبت به پساب تغییر نماید و به آن به عنوان یک منبع و نه ماده‌ای دور ریختنی نگاه شود.

فرایند‌ها و تاسیسات بسیاری وجود دارد که امکان استفاده از پساب را برای تامین تقاضای رو به رشد آب در شهر‌ها، حمایت از کشاورزی پایدار، افزایش انرژی تولیدی و توسعه‌ی صنعتی فراهم می‌نماید.

4. پساب و شهر‌ها

تا سال 2030، انتظار می‌رود تقاضا برای آب تا 50 درصد افزایش یابد؛ سهم بیشتر این تقاضا برای شهر‌ها خواهد بود. بنابراین، نیاز است رویکرد‌های جدیدی برای جمع‌آوری آب تلف‌شده و مدیریت آن اتخاذ شود. در حقیقت، استفاده مجدد از پساب می‌تواند راهکاری برای حل چالش‌های دیگر چون تولید غذا و توسعه‌ی صنعتی باشد.

به خصوص در مناطق کم درآمد شهر‌ها در کشورهای در حال توسعه، قسمت عمده‌ای پساب‌ها مستقیما به نزدیکترین کانال فاضلاب و یا مجرای محلی فاضلاب تخلیه می‌شود؛ برخی اوقات این تخلیه بدون هیچ تصفیه و یا با تصفیه بسیار ناچیز می‌باشد. علاوه بر پساب‌های خانگی، پساب بیمارستانی در شهر‌ها و پساب‌های صنعتی مثل معادن در مقیاس کوچک، تعمیرگاه‌های ماشین، اغلب مقدار زیادی نخاله‌های شیمیایی و ضایعات پزشکی را به سیستم‌های فاضلاب تخلیه می‌نمایند. همچنین در شهر‌ها، در جائیکه فاضلاب جمع آوری و تصفیه می‌شود، برحسب اینکه از چه نوع سیستم تصفیه‌ای استفاده می‌نمایند، بازده تصفیه متفاوت می‌باشد. سیستم‌های تصفیه قدیمی قابلیت حذف برخی از آلاینده‌ها که اثرات مخرب بسیاری بر روی انسان و طبیعت برجای می‌گذارند را ندارند.

نمونه‌ها:

سیستم‌های توزیع موازی، آب بازیافت شده را تحویل می‌دهد. از سال 1977 در سن پترزبورگ، فلوریدا، آمریکا، یک شبکه لوله موازی، امکان استفاده از پساب تصفیه شده را برای مصارف آبیاری، شستشوی لباس، شستن ساختمان و دیگر اشکال استفاده از آب به غیر از مصارف آشامیدنی و اصلی برای دوگروه از مصرف کنندگان آب شهری وپارک‌های تجاری و اقتصادی فراهم نمود.

پساب‌ها قبل از تخلیه به صورت بیولوژیکی تصفیه می‌شوند. حجم پساب تولید شده در فرودگاه اسچیفول آمستردام هلندتقریبا برابر شهر کوچکی با جمعیت 45000 نفر است. 50 درصد از این پساب توسط مسافرین و کسب و کارهای صورت گرفته در فرودگاه تولید می‌شود، 25 درصد آن توسط هواپیماها و رستوران‌ها و مابقی توسط دیگر کسب و کار‌هایهواپیمایی تولید می‌شود.  تصفیه‌خانه بنا شده در فرودگاه به صورت بیولوژیکی پساب تولید شده را با کیفیتی که برای تخلیه به شبکه آب‌های سطحی محلی مناسب باشد تصفیه می‌نمایند.

5. پساب و صنعت

فشارهای اجتماعی و محیط‌زیستی در سال‌های اخیر سبب شده حرکت ویژه‌ای در راستای کاهش پساب صنعتی و خطرهای ناشی از آن پیش از رهاسازی صورت گیرد. امروزه استفاده مجدد و تصفیه پایدار فاضلاب از لحاظ مادی و اقتصادی مزایایی دارد.

فاضلاب می‌تواند به صورت کسب و کار مستقل یا به صورت سیستمی تعاونی در کنار دیگر کسب و کارها مورد استفاده قرار گیرد.

22 درصد مصرف جهانی آب به صنعت اختصاص دارد ( بخش آب سازمان ملل، 2012)؛ در سال 2009، در اروپا و آمریکای شمالی میزان آب مصرف شده در صنعت 50 درصد بوده و این در حالی است که در کشور های در حال توسعه در این سال، این رقم 12-4 درصد می باشد (WWAP، 2009). انتظار میرود در کشورهایی که با سرعت به سمت صنعتی شدن پیش می‌روند این رقم با ضریب 5  در 10 تا  20 سال آینده افزایش یابد. بنابراین، صرفا برای صرفه‌جویی هزینه، انگیزه بسیاری برای استفاده مجدد از آب در منازل و به صورت محلی وجود دارد.

می‌توان به طور مستقیم از فاضلاب در کسب و کار بهره مند شد. مثلا؛ استفاده از آب فرآوری شده برای سرد و گرم کردن استفاده نمود، یا از آب باران جمع‌آوری شده شیروانی‌ها در سیفون دستشویی، ششستشوی ماشین و آبیاری استفاده کرد.

نمونه ها:

در کالونبرگ دانمارک، در اکوسیستمی صنعتی، از محصول یک سرمایه‌گذاری به عنوان منبعی برای سرمایه‌گذاری دیگر در یک چرخه بسته استفاده می‌شود. ایستگاه نیرو آسناس 700000 متر مربع آب سرد تصفیه شده را برای تغذیه بویلر از استاتویل می‌گیرد. همچنین، 200000 مترمکعب آب تصفیه شده استاتویل برای نظافت مصرف می‌شود. در این سیستم، میزان صرفه جویی برای منابع آب محلی بسیار قابل توجه است: نزدیک به سه میلیون متر مکعب آب زیرزمینی و یک میلیون متر مکعب آب سطحی در هر سال.

اصلاح پساب معدن زغال سنگ ویتبانک واقع در امالاه‌لنی، شهری کوچک در جنوب آفریقا که با کمبود آب شدیدی مواجه است. کمپانی معدن آنگلو امریکن تصفیه‌خانه‌ای ساخته که از فناوری آب شیرین‌کن برای تبدیل پساب حاصل از فعالیت‌های معدنی به آب آشامیدنی استفاده می‌نماید. برای افزایش سود حاصل از این روش، در فرآیند تصفیه، سنگ گچی که از پساب جدا می‌شود، به عنوان مصالح ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تصفیه خانه، آب سالم و مطمئنی که در حدود 12 درصد از نیاز روزانه‌ شهر امالاه‌لنی است، تامین می‌نماید.

6. پساب در کشاورزی

در سال‌های اخیر، استفاده از سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی برای اینکه به طور نسبی با بیشترین بازده پاسخگوی تامین نیاز‌ها باشیم افزایش یافته است. امروزه کشاورزی، چه در مقیاس صنعتی یا مزرعه‌ای کوچک یک منبع بالقوه برای آلودگی محیط‌زیست به شمار می‌آید.

آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی به دلیل استفاده از پساب‌های تصفیه‌نشده و یا تصفیه‌شده به اندازه ناکافی برای آبیاری به چالشی  بزرگ در بسیاری از جوامع در حال توسعه تبدیل شده است.

کشاورزان به صورت فزاینده‌ای به دنبال منابع آبی نامتعارف عمدتا پساب‌ها به علت برخورداری از مواد مغذی بالا و همچنین نبود آب متعارف هستند.اگر این روش به درستی و مطمئن اجراء شود، پساب‌ها، منبع غنی آب و مواد مغذی خواهند بود و امنیت آب، غذا ، و افزایش رفاه را به همراه خواهند داشت.

افزایش مدیریت پساب‌ها با کاهش ریسک  قرارگرفتن در معرض پاتوژن‌ها سبب سلامت کارگران مخصوصا کشاورزان خواهد شد. همچنین به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم مشاغلی در حوزه‌های وابسته به آب ایجاد می‌نماید.

نمونه‌ها:

استفاده از پساب برای کشاورزی. بر اساس برآوردها، بیش از 60000-40000 کیلومترمربع زمین با پساب یا آب آلوده آبیاری می‌شود (جیمنز و آسانو، 2008)؛ این امر کشاورزان و تا حدودی مصرف‌کنندگان این محصولات کشاورزی را در معرض خطر قرار می‌دهد. با استفاده از فناوری‌های موجود می‌توان تقریبا تمام آلودگی‌های پساب را حذف نمود و آن‌ها را برای هر نوع مصرف آماده نمود. در راهنمای استفاده ایمن از پساب‌ها در کشاورزی و آبزی پروری (WHO) و طرح شیرین‌سازی ایمن (SSP)، چهارچوب‌هایی مطمئن برای کاهش خطرات انسانی و حفظ سلامت بشر ارائه شده است.

 ترجمه: الهام بخشیان

منبع : خانه آب ایران